ХАЙЧИЙН АМАНД ХОЁР ДАХИА НААДАВ
- Үргэлжлэх хугацаа : 2022.03.04 - 2023.03.04
“Хөх сувд 2022” мөсний баярын шавыг Хөвсгөл аймгийн Хатгал тосгоны Хүй толгойн урд Хайчийн аманд тавьжээ. Хөвсгөл аймгийн ОБГ-ын мэдээгээр нуурын хамгийн гүн буюу 1 м 20 см хөлдсөн газрыг сонгож авсан нь энэ юм байна. 2019 онд мөн энэ газарт наадаж байв. Наадмын талбай ороход зайлшгүй зорчих газрын мөсөн замыг цэнхэр, шар, улаан тугаар тэмдэглэж, машины зогсоолыг нуурын эрэг дээр, хуурай газарт гаргажээ. Иргэд тэмдэг тэмдэглэгээг дагаж зохион байгуулалттай оролцдог болсныг цагдаа, онцгой байдлын албан хаагчид, мөн амрагчид өөрсдөө хэлж байлаа. Нутгийнхний яриагаар Хөвсгөл нуурын мөс 10 жилд нэг удаа цасаар хучигдаг байна. Энэ жил далайн мөс цастай байсан болохоор мөсөн хотхоны талбайн цасыг хусаж цэвэрлэсэн байлаа.
МӨСНИЙ БАЯР БОЛОХ ГЭЖ БУЙ НЬ УААНБААТАРААС Л АНДАШГҮЙ
Мөсний баярын урд өдөр УБ-аас баруун зүгт гарч яваа нэгэнд Хөвсгөлд хөл хөдөлгөөн ихдэхийг аяндаа хэлдэг. Булган аймаг руу ороход замын цагдаа мөсний баярыг зорьсон хөл хөдөлгөөн их байгааг хэлээд болгоомжтой, сайн явахыг сануулав. Мөсний баярт олонх аймаг, хотоос, мөн Франц, Ихбритани, Солонгос, Америк, Хятад зэрэг улсаас нийт 3000 гаруй автомашинтай 10 000 гаруй аялагч, зочид оролцжээ. Ихэнх нь гэр бүл, албан байгууллагаараа аялцгааж байв. Франц улсын аялагч Biot Pierre Emile, Steven Chung нарын "Танай улсын ард түмэн их баян хүмүүс шиг санагдлаа. Учир нь бүгд ийм гоё хувцас өмссөн байна. Дэлхийн ихэнх улс орнууд үндэсний өв соёлоо гээж байна. Гэтэл монголчууд одоо хэр нь хадгалсаар байгаа нь гайхалтай байна" хэмээсэн нь мөсний баярт оролцсон гаднынхны сэтгэлийн үг болов уу.
“ЭРЭГТЭЙЧҮҮД ЖОРЛОНД ДУГААРЛААД ӨӨРЧЛӨГДӨӨ ЮУ...”
Мөсний баярыг сурвалжилсан сэтгүүлчийн энэ үг “нээрээ, юу сан билээ” гэж бодогдуулав. Нийт 19 био жорлон Хатгал тосгон, наадмын ойролцоо ажиллуулснаас зөөврийн 8 жорлонг наадмын зүүн талбайн нуурын эрэгт гаргажээ. Мөн эрэгтэйчүүдийн бие засах зөөврийн цэгийг ч шинээр байрлуулсан байна. Ил задгай хогоо хаяж, бие засах тохиолдол эрс буурсан нь иргэдийн хандлага өөрчлөгдөж байгааг илтгэнэ. Наадмын хоёр өдөр нийт 10 тэвш хог ачиж тээвэрлэснийг Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын тамгын газар мэдээлэв. Мөн Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын тамгын газар, түүний ажилтан албан хаагч 200 гаруй хүн наадмыг гардан зохион байгуулж, түүний ард төрийн болон төрийн бус үйлчилгээний ажилтан албан хаагч 400-аад хүн гардаж ажиллаа. Хөвсгөл аймгийн ОБГ-ын ажилтнуудаас гадна цагдаагийн газрын 70 албан хаагч, 11 тээврийн хэрэгсэл иргэдийн аюулгүй байдлыг хангав. Хоолны 75 гэр, бусад түргэн үйлчилгээний цэгүүдээс гадна Хөвсгөл аймгийн Мөрөн суман дахь төрийн байгууллагууд асар майхан, үйлчилгээний цэг гаргаж цай, кофе, халуун аарц, шүүсээр ахмад настан, хүүхдүүдэд үнэгүй үйлчлэв.
ХӨХ ТАЙГЫН АНЧИНТАЙ ТААРЧ, МОРЬ ЧАРГА ХӨЛӨГЛӨВ.
Мөсөн сур, шагайн харваа, тэшүүр, мөс мөргөлдүүлэх, олс татах, мөсний сумо, мөсний волейбол зэрэг тэмцээн болж, тахтай морин чарга, тахтай хатирагч морьдын уралдааныг зохион байгуулав. Мөн хамгийн сайхан морин чаргатай уяачдыг ч шалгаруулав. 1990-ээд он хүртэл Хөвсгөлийн тайга, нуурын орчмын нутгийнхны уналга эдэлгээний гол хэрэгсэл нь морин чарга байсан гэдэг. Энэ ахуй соёлыг уламжлан авч үлдэх зорилго ч мөсний баярт оршдог. Анхны мөсний баярыг санаачлагч, байгаль хамгаалагч Д.Лхагвацогт агсан нутгийнхаа чаргатай айл айлаар орж, чаргаа засч сэлбээд наадамд оролцохыг уриалж, өөрөө хамт сэлбэж засалцдаг байсан гэдэг юм билээ. 10 морин чаргатай эхэлж байсан уралдаан өнөөдөр өргөжиж, морь чарганууд нь улам гоёмсог болж, үр хүүхдүүд нь энэ соёлыг өвлөн тээж явна. Тэдний дунд морь чаргаараа 20 жил наадам чимсэн Д.Гэндэнгончиг гуай “Анхдагч” туузаараа гоёсон яваа харагдана билээ. Мөн “Хөх сувд” мөсний баярын гол үзвэрт дархад, цаатан, буриад, урианхай угсаатны тоглолтууд ордог. Дээр нь энэ жил “Хөх цом” яруу найргийн наадам, “Өвлийн соёл” үндэсний хувцас загвар шалгаруулах уралдааныг шинээр санаачилжээ. Урлагийн тоглолтоор Хөвсгөл аймгийн драмын театр, сумдын жүжигчид, сайн дурынхан гээд 280 уран бүтээлч дуулж хуурдан биелэв. Тэдний дундаас гөрөөсөн эвэртэй малгай, гөрөөсний арьсан дээл өмсч, чонын арьс нөмөрсөн, бүсэндээ далны яс, хэт хутга зүүж, гартаа ангын буу барьсан идэр эрийн загвар олны харааг бүр ихээр булаав.
